Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, οι ηλικιωμένοι έρχονται αντιμέτωποι με διατροφικές διαταραχές, για τις οποίες μέχρι τώρα θεωρούνταν πιο ευάλωτοι οι νέοι. Ιατρικά προβλήματα που εμποδίζουν τη σίτιση και την κατάποση, η διαταραχή των αισθητήριων οργάνων, όπως ελάττωση ή απουσία γεύσης και όσφρησης, ελάττωση της όρεξης. λόγω λήψης φαρμάκων για μακροχρόνιες ή σοβαρές παθήσεις (όπως καρκίνος) και κινητικές δυσκολίες (εμπόδιο για προμήθεια τροφών) είναι κάποιοι από τους παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση των διατροφικών διαταραχών. Γαστρεντερικές διαταραχές, όπως ναυτία και δυσκοιλιότητα, εμφανίζονται σε αυξημένη συχνότητα και η εμφάνισή τους σχετίζεται με κακές διατροφικές συνήθειες και παρενέργειες φαρμάκων.
Οδοντογναθικά προβλήματα επηρεάζουν συχνά τις επιλογές των ηλικιωμένων ατόμων ως προς την τροφή. Τόσο η κακή κατάσταση των φυσικών δοντιών, όσο και η τεχνητή οδοντοστοιχία μειώνουν την ικανότητα της μάσησης. Η μάσηση αρχίζει να γίνεται ένα σοβαρό πρόβλημα για τον ηλικιωμένο, που δεν έχει τη δυνατότητα παρακολούθησης και θεραπείας από τον οδοντίατρο. Οι δυσκολίες στη μάσηση οδηγούν στην ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, η οποία όμως μπορεί να εξουδετερωθεί με την υιοθέτηση μερικών απλών στρατηγικών, όπως ο τεμαχισμός της τροφής σε μικρότερα κομμάτια, καλομαγειρεμένα κρέατα και ψάρια, ξεφλουδισμένα φρούτα και λαχανικά στον ατμό.
Άλλοι λόγοι μπορεί να είναι η μη διαγνωσμένη κατάθλιψη, οι διαταραχές μνήμης-άνοια, τα μη επεξεργασμένα συναισθήματα, που απορρέουν από τη συνταξιοδότηση, μαζί με τις οικονομικές δυσκολίες που προκύπτουν.
Η σύνδεση διατροφής και ψυχολογικής κατάστασης επισημαίνεται και σε μια πρόσφατη έρευνα στον ελληνικό πληθυσμό, στην οποία φάνηκε ότι όσο καλύτερη είναι η ψυχολογία των ηλικιωμένων, τόσο καλύτερη διατροφή ακολουθούν - συνεπώς έχουν και καλύτερο επίπεδο θρέψης. Οι ηλικιωμένοι επίσης που μένουν στο σπίτι με κάποιο άλλο άτομο έχουν καλύτερη κατάσταση θρέψης σε σύγκριση μ’ αυτούς που μένουν μόνοι τους ή σε κάποιο ίδρυμα φροντίδας ηλικιωμένων.
Ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή, ο ηλικιωμένος μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του σε ενέργεια, αλλά και σε θρεπτικά συστατικά, όπως υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπος, βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία. Υποσιτισμός μπορεί να οριστεί ως μια διαταραχή μορφής ή λειτουργίας που προκύπτει από την ανεπάρκεια ενός ή περισσότερων θρεπτικών συστατικών.
Υπάρχουν 4 διαφορετικά είδη υποθρεψίας-υποσιτισμού που απαντώνται στους ηλικιωμένους και μπορούν να εκδηλώνονται ξεχωριστά ή να συνυπάρχουν.
- Αιφνίδια: μια απότομη αλλαγή στην πρόσληψη τροφής μετά από ένα σημαντικό γεγονός όπως σοβαρό κάταγμα, πένθος
- Ειδική : ανεπάρκεια ενός ειδικού θρεπτικού συστατικού ή μιας ασθένειας που σχετίζεται με τη διατροφή όπως σκορβούτο, πελλάγρα, οστεομαλακία
- Μακροχρόνια: ανεπάρκεια ενέργειας και θρεπτικών συστατικών μετά από μια περίοδο ανεπαρκούς πρόσληψης και γενικότερης αδιαφορίας.
- Επαναλαμβανόμενη: σε ηλικιωμένους με οριακά επαρκή διατροφική κατάσταση που ακολουθούν το φαύλο κύκλο της φτωχής διατροφής και επαναλαμβανόμενων επεισοδίων ασθενείας.
Οι συνέπειες της υποθρεψίας-υποσιτισμού είναι προφανείς. Απώλεια βάρους με παράλληλη απίσχναση των μυών και απώλεια υποδόριου λίπους έχει ως αποτέλεσμα μειωμένη μυϊκή δύναμη και κινητικότητα, καθώς μειωμένη ανοσολογική λειτουργία. Είναι ορατές επίσης ψυχολογικές επιδράσεις όπως κατάθλιψη, απάθεια, κούραση, αδυναμία, ανορεξία και ανησυχία.
Μια ισορροπημένη διατροφή εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ηλικιωμένους και συμβάλλει στο να είναι η τρίτη ηλικία μια δημιουργική και ευτυχισμένη περίοδος. Ο πιο απλός τρόπος διατροφικής υποστήριξης είναι η ενθάρρυνση των ηλικιωμένων να φάνε περισσότερο, αλλά η πρόσβαση σε μικρά σνακ και σε συχνά γεύματα δεν είναι πάντα εύκολη. Η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων και σνακ, καθώς και ο εμπλουτισμός των καθημερινών γευμάτων με πυκνά ενεργειακά τρόφιμα, που δεν αυξάνουν τον όγκο του γεύματος είναι οι πιο χρήσιμες οδηγίες. Αν τα διατροφικά μέτρα δεν είναι επαρκή και ο υποσιτισμός είναι σοβαρός, τότε κρίνεται απαραίτητη η κατανάλωση πόσιμων συμπληρωμάτων. Φυσικά η χρήση θα πρέπει να παρακολουθείται και να γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη του ιατρού και του διαιτολόγου.
Ο τακτικός οδοντιατρικός έλεγχος είναι εξίσου σημαντικός. Οι επισκέψεις στον οδοντίατρο κάθε 6 μήνες για προληπτική εξέταση και επαγγελματικό καθαρισμό των δοντιών είναι πιο απαραίτητες από ποτέ, λόγω των αυξημένων κινδύνων για τη στοματική υγεία σε άτομα άνω των 60 ετών. Ο οδοντίατρος θα φροντίσει για τον εντοπισμό και την αποκατάσταση των προβλημάτων των δοντιών. Αν απαιτείται εξειδικευμένη θεραπεία θα παραπέμψει τον ασθενή σε εξειδικευμένο οδοντίατρο πχ.ενδοδοντολόγο, περιοδοντολόγο, ή γναθοχειρούργο.